Devam Geri Ders Dizisi Giriş sayfasına
Birinci derste Türk Mûsikisinin geleneksel temel dizisinin
perdelerinin Hamparsum'da nasıl yazıldıklarını görüp
terennüm etmiştik. Bu derste diyezli, yani temel perdeden yaklaşık
yarım ton kadar daha yüksek olan sesleri tanıyacağız. Bunun
için çok sayıda diyezli arızası olan bir makam seçtik:
Evcara. Bu dersimizde örnek olarak Dilhayat
Kalfa'nın Evcara Saz Semâîsi'nden bir hâne bir teslim
okuyacağız.
İlk iki ölçüde üç yeni perde ile tanışıyoruz:
|
Şehnaz, Tiz Sol Diyez: |
Acem, Fa, ya da Mi Diyez: |
Hicaz Do Diyez: |
|
• |
ã |
à |
|
Solfejde okunuşu: Sol |
Solfejde okunuşu: Mi |
Solfejde okunuşu: Do |
İki şey dikkati çekiyor:
1. Türk Mûsikisi geleneğinde Acem (Fa) temel
dizide yer almaz, arızasız perde değildir. Buna
karşılık geçen ders gördüğümüz gibi Eviç (Batı
geleneğine göre "Fa Diyez") arızasız perde olarak
kabul edilir. Acem perdesi Hamparsumda Mi'nin diyezi şeklinde
yazılır. Evcara makamımnda hem Eviç hem de Acem perdeleri
var. Solfej sırasında Eviç "Fa" adıyla, Acem ise burada (Mi'nin diyezi olarak)
"Mi" adıyla okunuyor.
2. Bu yeni
tanıştığımız işaretleri geçen dersten
tanıdığımız Tiz Sol, Mi ve Do'nun işaretleri ile
karşılaştırınca görüyoruz ki, Hamparsumda
"Diyez" işareti olarak notanın üstüne, biraz sağa
doğru konan bir dalgalanma işareti (matbaacılık dilinde
"Tilde") ~ kullanılıyor. Bunun, bundan sonra
tanışacağımız tüm notalarda da hep geçerli olduğunu
göreceğiz.
Önce Evcara'nın çeşnisini hatırlayın! Evcara'nın acı-buruk, kendine özgü kokusu diğer makamlara hiç benzemez, onun için sanırım bu ön hazırlık gerekli: En iyisi bu makamda bir şeyler dinleyin, icra edin, ya da taksim geçin... Sonra ilk iki ölçüyü Hamparsum'dan okuyun:
… „ … … „
ô • ô ã Ò ã ©
„ „ …
Ã Ò ã ô ã ã Ò Ã „
Do
Re Mi Fa
Mi Mi Re
Do-o (Es)
Geçen ders dörtlük notaları kısa, ikilikleri uzun heceler şeklinde belirtmiştik. Evcara Saz Semâîsinde ise ikilik nota yok, nota çoğunlukla dörtlük ve sekizliklerden oluşuyor. Bu yüzden burada sekizlikleri kısa, dörtlükleri - Fa-a, Mi-i, Re-e gibi - uzun heceler şeklinde yazdık. Birkaç kez notaların adlarını görerek terennüm edin. Sonra bu kez de notaların yukardaki okunuşuna bakmadan okumaya çalışın:
…„… … „ „ „ …
ô•ô ãÒã©ÃÒãôã ãÒÄ©
Notanın devamından bir ölçü daha, bu kez yardımsız okumayı deneyin:
…„… …„
ÒÃÒ ãÒÃÒ©
Şimdi kontrol edin:
Şöyle okuduysanız (ve tabiî seslerin yerini de tutturabildiyseniz) doğru: